W 2014 roku miałem okazję uczestniczyć w spotkaniu zorganizowanym przez wspólnotę polską przy kościele/parafii Herz Jesu w Zurich-Wiedikon. Spotkanie było zorganizowane z okazji święta 3-Maja. W trakcie spotkania referat wygłosił pan Marco Schmid – rodowity Szwajcar. Pan Schmid bardzo dobrze zna język polski i z tego co pamiętam, to swego czasu był korespondentem szwajcarskiej prasy w Polsce (stąd znajomość naszego języka). Po tym spotkaniu poprosiłem p. Schmid o przesłanie referatu w formie pisemnej. Poprosiłem i otrzymałem też zgodę na rozpowszechnienie tego referatu z zastrzeżeniem, żeby zawsze informować, że jest on autorstwa p. Marco Schmid i wszystkie prawa związane z tym referatem należą do jego autora. Wszelkie dalsze kopiowanie/przesyłanie/wykorzystywanie w części czy całości – wymaga zgody autora, o czym ni niejszym informuję.

Święto 3-Maja mieliśmy wczoraj, więc referat jest jak najbardziej na czasie i myślę, że warto zapoznać się z tym, jak obywatel Szwajcarii widzi, to nasze narodowe święto.   

 

 

Najświętsza Maryja Panna – KRÓLOWA POLSKI

(Święto 3 Maja)

 

Szanowni Państwo, drodzy Przyjaciele!

Proszono mnie, rodowitego Szwajcara bez polskich korzeni, aby skierować do Państwa pa­­­rę słów o znaczeniu święta 3 Maja. Jest to zadanie trudne, bo z jednej strony bę­dę mówił o rze­czach dla każdego Polaka oczywistych, ale z drugiej strony może bę­dę też musiał przypom­nieć parę faktów, które Polacy sami trochę zapomnieli. Zdaję sobie sprawę z tego, że pew­nych rzeczy woleliby Państwo w ogóle nie usłyszeć albo przy­­najmniej usłyszeć je z ust roda­ka. Skoro mnie proszono o zabranie głosu w sprawie święta narodowego Polski, to przypusz­czam, że chodzi o przedstawienie opinii kogoś z zewnątrz. I taką postaram się zaprezentować.

Dość rzadko spotykany jest fakt, że 3 Maja w Polsce obchodzi się święto na­ro­dowe w dwóch postaciach: jako święto ogólnonarodowe państwowe i jako święto koś­­cielne. Mo­je rozważania na ten temat podzieliłem na pięć części. W pierwszej zary­suję genezę święta państwowego, w dru­giej zaś wytłumaczę, jak doszło do usta­­no­wie­nia święta kościelnego. W trzeciej części przed­stawiam trudności, które kult ma­ryj­ny spotyka w czasach dzisiejszych. Czwarta część za­wiera parę spo­strze­żeń o zwią­­zku między tym świętem kościelnym i encykliką Jana Pawła II „Fides et ratio”, w ostat­niej części zastanawiam się, czy to święto kościelne nam ludziom współ­­czes­nym jeszcze coś mówi.

 

Święto państwowe

 

Jak w Polsce wie każde dziecko, pierwszą konstytucję w nowożytnej Europie i drugą – po amerykańskiej – na świecie uchwalił zwołany w październiku 1788 roku Sejm Wiel­ki Obojga Narodów w dniu 3 maja 1791 roku. Już dwa dni później, czyli 5 maja 1791 roku, tenże Sejm uznał datę uchwalenia Konstytucji za święto narodowe pań­stwa polskiego. Konstytucja ta mia­ła okiełznać istniejącą anarchię, popieraną przez część krajowych magnatów (liberum veto), na rzecz egalitarnej i demokratycznej mo­narchii konstytucyjnej. Przyjęcie Konstytucji 3 maja sprowokowało wrogość sąsia­dów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Podczas wojny w obro­nie Konstytucji, Polska, zdradzona przez pruskiego sprzymierzeńca Fryderyka Wilhelma II, zo­stała pokonana przez imperium rosyjskie Katarzyny Wielkiej, sprzymierzonej z konfede­racją targowicką - spiskiem polskich magnatów przeciwnych reformom osłabiającym ich wpły­wy. Pomimo tej klęski i późniejszego II rozbioru Polski, Konstytucja 3 maja wpłynęła na późniejsze ruchy demokratyczne w świecie. Po utracie niepodległości w 1795 roku, przez 123 la­ta rozbiorów, przypominała o walce o niepodległość. Zdaniem dwóch współautorów, Igna­cego Potockiego i Hugona Kołłątaja była „ostatnią wolą i testamentem gasnącej Ojczyzny".

 

Obchody święta 3 Maja były zakazane podczas rozbiorów, a ponownie jego ob­cho­dzenie zo­stało wznowione w II Rzeczypospolitej w kwietniu 1919 roku. Święto Konsty­­­tu­cji 3 maja zo­stało zdelegalizowane przez hitlerowców i sowietów podczas oku­pa­cji Polski w czasie II woj­ny światowej, a po antykomunistycznych demonstracjach w 1946 roku nie było obchodzone w Pol­sce, natomiast zastąpione obchodami święta 1 Ma­­­ja. W styczniu 1951 roku święto to zosta­ło oficjalnie zdelegalizowane przez władze ko­­­munistyczne. Aż do roku 1989 w tym dniu czę­sto dochodziło w Polsce do protestów oraz de­­monstracji antyrządowych i antykomunistycz­nych. Po zmianie ustroju, od kwietnia 1990 roku święto Konstytucji 3 maja należy do uro­czyś­cie obchodzonych polskich świąt. W roku 2007 po raz pierwszy również na Litwie obcho­dzo­no święto Konstytucji 3 ma­ja.

 

Święto koś­cielne

 

Już nie tylko każde dziecko, ale i przytłaczająca większość dorosłych katolików w Pol­sce nie­wiele dziś wie o ustanowieniu święta kościelnego Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Choć tytuł Matki Bożej jako Królowej narodu polskiego sięga drugiej połowy XIV. wieku i najstarszym tekstem poetyckim w języku polskim jest pochwała Mat­ki Bożej (tzw. Boguro­dzi­ca), to święto ustanowiono dopiero na początku XX wieku. Teologiczne uzasadnienie tytu­łu „Królowej” pojawia się jednak już w XVII wie­ku po zwycięstwie odniesionym nad Szwe­dami i cudownej obronie Jasnej Góry w roku 1655, które przypisywano wstawiennictwu Maryi. Wyrazicielem tego przekonania Po­laków stał się król Jan Kazimierz, który 1 kwietnia 1656 roku w katedrze lwowskiej przed cudownym obrazem Matki Bożej Łaskawej obrał Ma­ryję za Królową swoich państw, a Królestwo Polskie polecił jej szczególnej obronie. W tej uroczystości pu­blicz­nie nazwał Matkę Bożą „Królową Korony Polskiej”.

 

W roku 1908 papież Pius X pozwolił na wpisanie do Litanii Loretańskiej stałego we­zwa­nia „Kró­lowo Korony Polskiej”, rok później ustanowił święto „Królowej Korony Pol­skiej” dla diecezji lwowskiej i przemyskiej. Ale dopiero papież Benedykt XV zatwier­dził w roku 1920 święto dla całego Kościoła w Polsce, obchodzone 1 kwietnia. Dnia 12 listopada 1923 roku papież Pius XI wyznaczył święto Matki Bożej Królowej Ko­rony Polskiej na 3 maja.

W trzechsetną rocznicę ślubów Jana Kazimierza episkopat Polski z inicjatywy więzio­nego pry­­masa Stefana Wyszyńskiego dokonał ponownego zawierzenia całego kraju Maryi i odno­wie­­nia ślubów królewskich. 26 sierpnia 1956 roku około miliona wiernych na Jasnej Górze złożyło Jasnogórskie Śluby Narodu Polskiego. Tekst napisał kar­dy­nał Stefan Wyszyński w Ko­­mańczy, gdzie władze komunistyczne trzyma­ły Prymasa w odosobnieniu.

W 1962 roku papież Jan XXIII ogłosił NMP Królową Polski główną patronką Polski, je­­go na­stępca Paweł VI w 1969 roku na prośbę Prymasa Wyszyńskiego podniósł świę­to do rangi uro­czystości. Parę dni przed śmiercią papież-Polak Jan Paweł II, 1 kwietnia 2005 roku, ofiarował i poświęcił nowe złote korony dla obrazu Matki Bo­żej Królowej Polski.

 

Kult maryjny w dzisiejszych czasach

 

Niełatwo jest dzisiaj zrozumieć znaczenie kultu maryjnego. W Polsce, kraju arcykato­lickim, do­rasta pokolenie, które coraz bardziej żyje według wzorów zachodnio­europej­skiego kon­sump­cjonizmu i relatywizmu. To pokolenie już tylko z podręczników historii wie, co ich ro­dzice i ich dziadkowie przeżywali w latach ciemnego stalinizmu, w cza­sie kiedy Prymas Ty­siąc­lecia w więzieniu napisał tekst ślubów jasnogórskich. Schy­łek stalinizmu co prawda wte­dy się już rozpoczął, ale Polską nadal rządziła stara eki­pa stalinowska. Była to epoka pełna strachu, niepewnego jutra i rozpaczy.

 

W krajach, gdzie katolicy nie stanowią większości społeczeństwa, wiedza o kulcie ma­ryjnym jest prawie zerowa. Nawet sami katolicy nie rozumieją istoty tego kultu i nie są w stanie spro­stować mylnych wyobrażeń o roli Matki Bożej w kręgach innych wyznań chrześcijańskich. Wrogość tych kościołów chrześcijańskich, które w czasie reformacji lub później zerwały kon­takt z Rzymem, do kultu maryjnego jest bardzo mocna. Waż­nym powodem tej wrogości jest fakt, że stosunek do Matki Bożej przez stulecia od­różniał tożsamość katolicką od tożsamości chrześcijan niekatolickich.

Żeby zrozumieć istotę katolickiej nauki o Matce Bożej trzeba wrócić na chwilę do so­boru efes­kiego, który w 431 roku zadeklarował, że Maria nie jest tylko matką czło­wie­ka Jezusa Chry­stusa, lecz również matką Boga (θεοτόκος ­– Deipara, Dei genetrix), innymi sło­wy że ro­dziła nie zwykłego człowieka, lecz równocześnie Boga w postaci człowie­ka. Bo Jezus Chry­stus był za życiem prawdziwie człowiekiem i prawdziwie Bo­giem (θεὸς ἀληθῶς καὶ ἄνθρωπος ἀληθῶς, jak ostatecznie ustalono dwadzie­ścia lat póź­niej w so­borze chalcedońskim).

 

Z tego rozumienia istoty Maryi jako Matki człowieka Jezusa i matki Boga, wynika wy­jąt­ko­wość osoby Maryi. Jest to jedyna istota ludzka, która za życiem nie była naznaczona piętnem grzechu pierworodnego, czyli była zbawiona już za życia. W katolicyzmie moż­na więc uznać Maryję za pewnego rodzaju prototyp człowieka zbawionego. Jeżeli się zwracamy do niej w modlitwach, to nie dlatego, by ona pośrednicząc „załatwiła” nam coś u Boga, czego ten nam by nie dał, gdybyśmy się zwrócili do niego bezpośrednio. Zwracamy się do niej, bo pragnie­my zostać ludźmi jej podobnymi, i zwracamy się do niej – bo ją kochamy.

 

Dychotomia człowieka: „Fides et ratio”

 

Tym samym wkraczam w czwarty rozdział moich rozważań. Wszystkie religie świata – a czę­ściowo nawet ateizm – uznają dychotomię człowieka, mianowicie, że oprócz ciała człowiek ma też coś takiego, co nazywamy duszą. W naszej wierze stąd wy­ciąg­nęliśmy wniosek, że oprócz rzeczywistości materialnej musimy uwzględnić tak samo rzeczywistość duchową.

Papież Jan Paweł II tę naukę Kościoła bardzo mądrze streścił w swojej ency­klice „Fides et ratio” (wiara a rozum). Nie jest przypadkiem, że na to kładł wielki na­cisk akurat papież z Polski. Bo w Polsce od wieków katolicyzm lu­dowy żyje obok katolicyzmu wysoce teologicz­nego, który Kościołowi dał wybitnego papie­ża, który w swojej osobie zjednoczył katolicyzm ludowy tak samo jak i ten naukowy, czy­li „wiarę i rozum”, po łacinie „fides et ratio”.

 

Jeżeli więc w czasie wielkiego strachu, wielkiego niepokoju lub nawet rozpaczy (a z takim czasem mamy do czynienia w roku 1656, tak samo jak i 300 lat później) Polacy zwracali się do Matki Bożej, robili to w dwojaki sposób. Podczas kiedy hierarchia czy­ni­ła to według za­sady „ratio”, lud się zwrócił do Bogarodzicy w sposób dziecięcy i pod­kreś­lił tym samym za­sadę „fides”. Żaden katolik nie modli się do Matki Bożej, mod­li­my się do Boga. Ale zwra­ca­my się do jego matki, bo kochamy w sposób dziecięcy matkę naszego Zbawiciela. „Ratio” ka­że nam modlić się do Boga, ale „fides” jest bliż­sza naszym emocjom.

Bo rzeczywistość duchowa jest ściśle związana z emocjami. Każdy z nas - o ile nie musiał się wychować w rodzinie patologicznej - w dzieciństwie automatycznie wołał do matki, kiedy za­grażało nam jakieś niebezpieczeństwo. Częste są relacje lekarzy o ostatnich chwilach umie­ra­jących, którzy wołają do matki, choć ta może od pół wieku już nie żyje. Jest w nas widocznie coś takiego, co można nazwać instynktem związa­nym z osobą własnej matki. Jeżeli robimy to w czasie niebezpieczeństwa w wieku do­ros­łym, widocznie sięgamy do odwiecznego odruchu. Ta­ki sam odruch pobożny ka­to­lik wykonuje, kiedy zwraca się do Matki Bożej. Literatura pięk­na pełna jest bardzo czułych wierszy do Matki Bożej, tak samo sztuka muzyczna i plastyczna wydała świa­tu przepiękne dzieła, u podłoża których leży kult maryjny.

 

Głębsze znaczenie 3 Maja

 

Czemu więc mamy oddzielić rozum od wiary? Encyklika papieża-Polaka w sposób bar­dzo prze­konujący uświadamia nam, że świata w pełni nie da się rozumieć bez uzu­pełniającego się nawzajem elementu rozumu i wiary; że wyłączenie jednego z tych elementów oznacza okale­cze­nie rzeczywistości w stronę przesądu (kiedy wyłącza się rozum) lub w stronę zniewolenia człowieka (kiedy wyłącza się wiarę).

Święto narodowe 3 Maja jako święto świeckie i religijne można obchodzić jako świę­to po­łącze­nia rozumu i wiary. Wszyscy katolicy jesteśmy też obywatelami określone­go kraju, wo­bec którego nie powinniśmy tylko być lojalni, ale i który powinniśmy ko­chać. Bo musimy od­dać co cesarskie - cesarzowi, a Bogu - co boskie. Matka Boża jest w Pol­sce od ponad stu lat ofi­cjalną patronką (nieoficjalnie i w sercach Polaków już od śred­nio­wiecza) katolickiego kra­ju. Jest ona patronką wielu innych krajów i miast, nie tyl­ko polskich. Dla mieszkańców kra­jów o tradycji niekatolickiej jest to trudno do zroz­u­mienia. Ale żyjemy w czasach, w których połączenie rozumu i wiary staje się impe­ra­tywem coraz ważniejszym. Systemy totalitarne XX wieku pokazały wyraźnie, dokąd pro­wa­dzi wyłączenie wiary, tak jak parę wieków wcześniej sza­leństwo inkwizycji nam uświa­­domiło, dokąd prowadzi wyłączenie rozumu. Nasze współ­czes­ne społeczeń­stwa prze­chodzą wielki kryzys nie tylko ekonomiczny, ale i moralny. Dzi­siej­sze po­dwój­ne świę­to narodowe Polaków jest, w pewnym sensie, świętem wszystkich ludzi do­brej woli na świecie, którzy nad utratą sensu życia dla wielu bliźnich nie mogą przejść do porząd­ku dziennego. Takich ludzi przybywa, wbrew pozorom, i to we wszy­st­kich częściach świa­ta i we wszystkich religiach - liczne świadectwa wzrostu wiary, duchowości i wrażli­wości napawają optymizmem.

Dziękuję za uwagę!

Marco Schmid

---

tagi:

	ajs
	4 maja 2020 18:53

11     1358    5 zaloguj sie by polubić